Jak wybrać ekologiczne materiały budowlane? Poradnik dla świadomych inwestorów

Budownictwo jest jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki, ale także jedną z największych źródeł zanieczyszczenia środowiska. Według raportu ONZ z 2019 roku, budownictwo odpowiada za 38% emisji dwutlenku węgla, 36% zużycia energii i 40% zużycia materiałów na świecie. Dlatego coraz więcej osób decyduje się na budowanie domów i obiektów w sposób ekologiczny, czyli zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jednym z kluczowych elementów ekologicznego budownictwa jest wybór odpowiednich materiałów budowlanych. Co to są ekologiczne materiały budowlane i jak je stosować? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w tym poradniku.

Czym są ekologiczne materiały budowlane i dlaczego są ważne?

Ekologiczne materiały budowlane to takie, które spełniają co najmniej jedno z następujących kryteriów:

są naturalne, czyli pochodzą z odnawialnych źródeł i nie są sztucznie modyfikowane;
są recyklowane, czyli pochodzą z odzysku lub ponownego przetworzenia innych materiałów;
są niskoemisyjne, czyli nie emitują szkodliwych substancji do powietrza, wody i gleby podczas produkcji, transportu, użytkowania i utylizacji;
są energooszczędne, czyli zapewniają odpowiednią izolację cieplną i akustyczną, redukując zapotrzebowanie na ogrzewanie i chłodzenie;
są zdrowe, czyli nie mają negatywnego wpływu na zdrowie i samopoczucie użytkowników i otoczenia;
są lokalne, czyli pochodzą z bliskiej odległości od miejsca budowy, zmniejszając koszty i emisje związane z transportem.

Ekologiczne materiały budowlane są ważne, ponieważ przyczyniają się do poprawy jakości życia ludzi i ochrony środowiska naturalnego. Niektóre z korzyści z wykorzystania ekologicznych materiałów budowlanych to:

zmniejszenie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych;
zmniejszenie zużycia wody i odpadów;
poprawa komfortu termicznego i akustycznego;
poprawa jakości powietrza i mikroklimatu;
poprawa estetyki i walorów krajobrazowych;
poprawa zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników i pracowników budowlanych;
zwiększenie trwałości i odporności budynków na warunki atmosferyczne i biologiczne;
zwiększenie wartości rynkowej i prestiżu budynków.

Jakie są kryteria oceny ekologiczności materiałów budowlanych?

Nie istnieje jednoznaczna definicja i metoda oceny ekologiczności materiałów budowlanych. Różne organizacje i instytucje stosują różne kryteria i wskaźniki, które uwzględniają różne aspekty i etapy cyklu życia materiałów budowlanych. Niektóre z najczęściej stosowanych kryteriów i wskaźników to:

analiza cyklu życia (LCA), która bada wpływ materiałów budowlanych na środowisko naturalne i społeczne od momentu pozyskania surowców, przez produkcję, transport, użytkowanie, aż po utylizację;
ocena kosztów cyklu życia (LCC), która bada koszty związane z materiałami budowlanymi na każdym etapie cyklu życia, uwzględniając koszty inwestycyjne, eksploatacyjne, naprawcze i utylizacyjne;
ocena ryzyka zdrowotnego (HRA), która bada wpływ materiałów budowlanych na zdrowie i samopoczucie użytkowników i otoczenia, uwzględniając emisję zanieczyszczeń, alergenów, toksyn i promieniowania;
ocena jakości wewnętrznego środowiska (IEQ), która bada wpływ materiałów budowlanych na komfort i wydajność użytkowników, uwzględniając parametry takie jak temperatura, wilgotność, hałas, oświetlenie i wentylacja;
ocena zgodności z normami i standardami (CEN), która bada zgodność materiałów budowlanych z obowiązującymi przepisami i wymaganiami technicznymi, dotyczącymi m.in. wytrzymałości, izolacji, bezpieczeństwa i higieny.

Jakie są korzyści z wykorzystania ekologicznych materiałów budowlanych?

Wykorzystanie ekologicznych materiałów budowlanych wiąże się z wieloma korzyściami dla inwestorów, użytkowników, pracowników budowlanych i środowiska naturalnego. Niektóre z tych korzyści to:

oszczędność energii i pieniędzy, dzięki lepszej izolacji cieplnej i akustycznej, mniejszemu zapotrzebowaniu na ogrzewanie i chłodzenie, niższym kosztom eksploatacji i utylizacji;
poprawa jakości życia i zdrowia, dzięki lepszemu komfortowi termicznemu i akustycznemu, lepszej jakości powietrza i mikroklimatu, mniejszej ekspozycji na szkodliwe substancje i promieniowanie;
poprawa estetyki i walorów krajobrazowych, dzięki zastosowaniu naturalnych i lokalnych materiałów, które harmonizują z otoczeniem i tworzą przyjazną atmosferę;
poprawa bezpieczeństwa i trwałości, dzięki zastosowaniu materiałów odpornych na warunki atmosferyczne i biologiczne, zapobiegających pożarom, zalaniom i zawaleniom;
poprawa prestiżu i wartości rynkowej, dzięki zwiększeniu atrakcyjności i konkurencyjności budynków, uzyskaniu certyfikatów i nagród, zwiększeniu zadowolenia i lojalności klientów.

Rodzaje ekologicznych materiałów budowlanych

Istnieje wiele rodzajów ekologicznych materiałów budowlanych, które można podzielić na kilka kategorii w zależności od ich pochodzenia, składu i właściwości. W tej części przedstawimy najpopularniejsze i najbardziej obiecujące rodzaje ekologicznych materiałów budowlanych, które można znaleźć na rynku lub samodzielnie wyprodukować.

Drewno i materiały drewnopochodne

Drewno jest jednym z najstarszych i najbardziej uniwersalnych materiałów budowlanych, który nadal cieszy się dużą popularnością wśród inwestorów i architektów. Drewno jest materiałem naturalnym, odnawialnym, recyklowalnym, niskoemisyjnym, energooszczędnym i zdrowym. Drewno ma wiele zalet, takich jak:

lekkość i wytrzymałość, dzięki czemu nadaje się do konstrukcji nośnych i ścian;
elastyczność i plastyczność, dzięki czemu nadaje się do tworzenia różnych kształt
ciepło i przytulność, dzięki czemu nadaje się do wykończenia wnętrz i podłóg;
estetyka i naturalność, dzięki czemu nadaje się do tworzenia mebli i dekoracji;
zdolność do pochłaniania i oddawania wilgoci, dzięki czemu nadaje się do regulowania mikroklimatu i zapobiegania pleśni;
zdolność do pochłaniania i neutralizowania zanieczyszczeń, dzięki czemu nadaje się do poprawy jakości powietrza i zdrowia.

Drewno ma jednak także kilka wad, takich jak:

podatność na działanie ognia, wody i szkodników, co wymaga odpowiedniej ochrony i konserwacji;
zmienność wymiarów i kształtów w zależności od wilgotności i temperatury, co wymaga odpowiedniego doboru i montażu;
ograniczona dostępność i wysoka cena niektórych gatunków drewna, co wymaga odpowiedzialnego i racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi;
możliwość występowania alergii i podrażnień u niektórych osób, co wymaga sprawdzenia tolerancji i reakcji organizmu.

Drewno jest materiałem podstawowym, z którego można wytwarzać różne materiały drewnopochodne, takie jak:

płyty wiórowe, które powstają z wiórów drewnianych sklejanych żywicą syntetyczną;
płyty pilśniowe, które powstają z wiórów drewnianych sklejanych żywicą naturalną;
płyty OSB, które powstają z długich i cienkich wiórów drewnianych układanych warstwowo i sklejanych żywicą;
płyty MDF, które powstają z drobnych włókien drewnianych sklejanych żywicą i poddanych wysokiemu ciśnieniu i temperaturze;
płyty HDF, które powstają z drobnych włókien drewnianych sklejanych żywicą i poddanych bardzo wysokiemu ciśnieniu i temperaturze;
płyty wiórowo-cementowe, które powstają z wiórów drewnianych i cementu;
płyty wiórowo-gipsowe, które powstają z wiórów drewnianych i gipsu;
płyty wiórowo-włóknowe, które powstają z wiórów drewnianych i włókien naturalnych lub syntetycznych;
płyty pilśniowo-włóknowe, które powstają z wiórów drewnianych i włókien naturalnych lub syntetycznych;
płyty sklejki, które powstają z cienkich warstw drewna sklejanych pod kątem prostym;
płyty klejone warstwowo, które powstają z cienkich warstw drewna sklejanych równolegle;
płyty klejone z drewna litego, które powstają z grubych warstw drewna sklejanych równolegle;
płyty klejone z drewna klejonego warstwowo, które powstają z grubych warstw drewna klejonego warstwowo sklejanych równolegle;
płyty klejone z drewna klejonego z drewna litego, które powstają z grubych warstw drewna klejonego z drewna litego sklejanych równolegle;
płyty drewniano-polimerowe, które powstają z wiórów drewnianych i tworzyw sztucznych;
płyty drewniano-mineralne, które powstają z wiórów drewnianych i minerałów;
płyty drewniano-węglowe, które powstają z wiórów drewnianych i węgla aktywnego;
płyty drewniano-magnetyczne, które powstają z wiórów drewnianych i magnesów;
płyty drewniano-luminoforowe, które powstają z wiórów drewnianych i luminoforów;
płyty drewniano-termochromowe, które powstają z wiórów drewnianych i termochromów.

Materiały drewnopochodne mają różne właściwości i zastosowania w zależności od składu i sposobu produkcji. Niektóre z nich są bardziej ekologiczne niż inne, co zależy od rodzaju i ilości użytej żywicy, dodatków i procesów technologicznych. Niektóre z nich są także bardziej trwałe, wytrzymałe, izolacyjne i estetyczne niż inne, co zależy od gatunku i jakości użytego drewna, grubości i kształtu wiórów i warstw, kąta i siły sklejenia. Niektóre z nich są także bardziej innowacyjne i inteligentne niż inne, co zależy od rodzaju i ilości użytych materiałów funkcjonalnych, takich jak polimery, minerały, węgiel, magnesy, luminofory i termochromy.

Materiały mineralne i ceramiczne

Materiały mineralne i ceramiczne mają różne właściwości i zastosowania w zależności od składu i sposobu produkcji. Niektóre z nich są bardziej ekologiczne niż inne, co zależy od rodzaju i ilości użytych minerałów, dodatków i procesów technologicznych. inne z kolei są także bardziej trwałe, wytrzymałe, izolacyjne i estetyczne niż inne, co zależy od gatunku i jakości użytych minerałów, grubości i kształtu ziaren i warstw, kąta i siły spiekania. Niektóre z nich są także bardziej innowacyjne i inteligentne niż inne, co zależy od rodzaju i ilości użytych materiałów funkcjonalnych, takich jak węgiel, magnesy, luminofory i termochromy.

Materiały kompozytowe na bazie roślinnych włókien

Materiały kompozytowe na bazie roślinnych włókien mają różne właściwości i zastosowania w zależności od rodzaju i ilości użytych włókien i żywic. Jedne z nich są bardziej ekologiczne niż inne, co zależy od pochodzenia i odnawialności włókien, biodegradowalności i toksyczności żywic, zużycia energii i emisji związanych z produkcją i utylizacją. Niektóre z nich są także bardziej trwałe, wytrzymałe, izolacyjne i estetyczne niż inne, co zależy od gatunku i jakości włókien, grubości i kształtu nici i tkanin, kąta i siły splecenia i sklejenia. Niektóre z nich są także bardziej innowacyjne i inteligentne niż inne, co zależy od rodzaju i ilości użytych materiałów funkcjonalnych, takich jak węgiel, magnesy, luminofory i termochromy.

Niektóre z najpopularniejszych i najbardziej obiecujących materiałów kompozytowych na bazie roślinnych włókien to tkaniny naturalne i syntetyczne, tkaniny mieszane i funkcjonalne, tkaniny inteligentne i biomedyczne a także artystyczne architektoniczne i ekologiczne.

Materiały kompozytowe na bazie roślinnych włókien mają wiele zalet, takich jak:

lekkość i wytrzymałość, dzięki czemu nadają się do konstrukcji nośnych i ścian;
elastyczność i plastyczność, dzięki czemu nadają się do tworzenia różnych kształtów i form;
ciepło i przytulność, dzięki czemu nadają się do wykończenia wnętrz i podłóg;
estetyka i naturalność, dzięki czemu nadają się do tworzenia mebli i dekoracji;
zdolność do pochłaniania i oddawania wilgoci, dzięki czemu nadają się do regulowania mikroklimatu i zapobiegania pleśni;
zdolność do pochłaniania i neutralizowania zanieczyszczeń, dzięki czemu nadają się do poprawy jakości powietrza i zdrowia.

Materiały recyklowane i rekonstruowane

Materiały recyklowane i rekonstruowane to takie, które powstają z odzysku lub ponownego przetworzenia innych materiałów, które zostały zużyte lub odrzucone. Materiały recyklowane i rekonstruowane mogą pochodzić z różnych źródeł, takich jak:

odpady budowlane i rozbiórkowe, które powstają podczas budowy, remontu lub rozbiórki budynków i obiektów;
odpady przemysłowe i produkcyjne, które powstają podczas produkcji, przetwarzania lub transportu różnych produktów i materiałów;
odpady komunalne i gospodarcze, które powstają podczas codziennego życia i działalności ludzi i zwierząt;
odpady naturalne i organiczne, które powstają podczas procesów biologicznych i geologicznych.

Materiały recyklowane i rekonstruowane mogą mieć różne formy i składy, takie jak kruszywa, płyty, cegły, bloczki, pustaki, rurki, panele, papy,folie, membrany, tkaniny, włókna i wiele innych. Mają one sporo zalet:

oszczędność zasobów i pieniędzy, dzięki wykorzystaniu materiałów, które inaczej byłyby zmarnowane lub zanieczyszczały środowisko;
poprawa jakości życia i zdrowia, dzięki redukcji ilości odpadów i emisji, które mogą mieć negatywny wpływ na ludzi i zwierzęta;
poprawa estetyki i walorów krajobrazowych, dzięki tworzeniu nowych i ciekawych form i kolorów z materiałów, które mogą być brzydkie lub monotonne;
poprawa bezpieczeństwa i trwałości, dzięki zastosowaniu materiałów, które mogą być bardziej odporne na warunki atmosferyczne i biologiczne niż materiały pierwotne;
poprawa prestiżu i wartości rynkowej, dzięki zwiększeniu atrakcyjności i konkurencyjności budynków, uzyskaniu certyfikatów i nagród, zwiększeniu zadowolenia i lojalności klientów.

Wybór ekologicznych materiałów budowlanych

Wybór ekologicznych materiałów budowlanych nie jest prostym i oczywistym zadaniem. Wymaga on uwzględnienia wielu czynników i kryteriów, które mogą mieć różne znaczenie i wagę w zależności od rodzaju budynku i etapu budowy. W tej części przedstawimy najważniejsze kwestie i porady, które mogą pomóc w podjęciu odpowiedniej decyzji.

Jak ocenić ekologiczność materiałów budowlanych?

Ocena ekologiczności materiałów budowlanych jest procesem, który polega na analizie i porównaniu różnych materiałów pod względem ich wpływu na środowisko naturalne i społeczne na każdym etapie cyklu życia. Ocena ta może być przeprowadzana przez różne podmioty, takie jak producenci, dostawcy, inwestorzy, architekci, inżynierowie, wykonawcy, użytkownicy, organy nadzoru, organizacje pozarządowe, instytucje naukowe, media, społeczność lokalna. Ocena ta może być oparta na różnych metodach i narzędziach, takich jak:

analiza cyklu życia (LCA), która bada wpływ materiałów budowlanych na środowisko naturalne i społeczne od momentu pozyskania surowców, przez produkcję, transport, użytkowanie, aż po utylizację;
ocena kosztów cyklu życia (LCC), która bada koszty związane z materiałami budowlanymi na każdym etapie cyklu życia, uwzględniając koszty inwestycyjne, eksploatacyjne, naprawcze i utylizacyjne;
ocena ryzyka zdrowotnego (HRA), która bada wpływ materiałów budowlanych na zdrowie i samopoczucie użytkowników i otoczenia, uwzględniając emisję zanieczyszczeń, alergenów, toksyn i promieniowania;
ocena jakości wewnętrznego środowiska (IEQ), która bada wpływ materiałów budowlanych na komfort i wydajność użytkowników, uwzględniając parametry takie jak temperatura, wilgotność, hałas, oświetlenie i wentylacja;
ocena zgodności z normami i standardami (CEN), która bada zgodność materiałów budowlanych z obowiązującymi przepisami i wymaganiami technicznymi, dotyczącymi m.in. wytrzymałości, izolacji, bezpieczeństwa i higieny;
ocena zgodności z systemami certyfikacji ekologicznej (ECS), która bada zgodność materiałów budowlanych z dobrowolnymi kryteriami i wskaźnikami, dotyczącymi m.in. zużycia energii, emisji gazów cieplarnianych, zużycia wody, odpadów, zanieczyszczeń, zdrowia, komfortu, estetyki, społeczności;
ocena zgodności z systemami oceny środowiskowej budynków (EAS), która bada zgodność materiałów budowlanych z dobrowolnymi kryteriami i wskaźnikami, dotyczącymi m.in. lokalizacji, projektu, konstrukcji, materiałów, instalacji, użytkowania, utrzymania, modernizacji, rozbi

7z30